2(80)
Нөмірді жүктеу (PDF)
СӘУЛЕТ және ДИЗАЙН
Түркістан қаласының қазіргі жағдайындағы сәулет және кеңістік ортаның дамуы
Г.С.Абдрасилова1*, Э.Т.Данибекова1
¹ Халықаралық білім беру корпорациясы (КазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-10
Аңдатпа. Түркістан қаласы 1500 жыл бұрын құрылған және Орталық Азия мен Түркі әлемі үшін ерекше мәдени-тарихи маңызы бар Қазақстанның ежелгі қоныстарының бірі болып табылады. 2017 жылдан бастап Түркістан халықаралық іс-шаралар өтетін орын ретінде түркі әлемінің мәдени-рухани орталығы болып танылды, ал 2018 жылғы 19 маусымнан бастап қала Түркістан облысының орталығына айналды. Қаланың жаңа мәртебесіне байланысты қазіргі Түркістан сәулетін әлеуметтік-экономикалық, имидждік, сәулеттік-кеңістіктік өзгерістер призмасы арқылы қарастыру қажеттілігі туындайды.
Түйін сөздер: сәулет-кеңістік ортасы, Түркістан қаласы, Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, абаттандыру.
Тұрақты сәулеттің дауының негізгі принциптері (Основные принципы развития устойчивой архитектуры)
Т.Р.Абдулрагимова*
Әзірбайжан сәулет-құрылыс университеті, Баку, Әзірбайжан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-34
Аннотация. В данной работе приводятся основные принципы устойчивой архитектуры на современном этапе развития архитектуры и строительства. Развитие устойчивой архитектуры тесно связано с понятием «зеленые дома», «биоархитектура», «умные дома» и относится не только к отдельным зданиям, но и ко всем элементам окружающей среды. Отмечается важность применения солнечной и ветровой энергии в условиях нашей республики.
Ключевые слова: альтернативная энергия, устойчивая архитектура, экология, зеленые здания, атмосфера, умные дома.
Орталық Азия көшпенді халықтарының дәстүрлі үйлерін қалыптастыру талдауы
Ш.Т. Абдыкаримова*
С.Сейфулин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-12
Аңдатпа. Реконструктивтік-сипаттамалық тарихтан талдамалыққа едәуір ауысуды тек түскен тарихи материалдардың қол жетімділігі ғана емес, сонымен қатар бұрынғы зерттеу әдістемелері мен технологияларының сөзсіз дағдарысы да айтады.
Архитектуралық ортаны ұйымдастыру белгіленген талаптар мен параметрлер жиынтығының кеңістіктік көрінісі ретінде түсіндірілді. Өткен дәуірлердегі идеологияның өзі сәулеттің «статикалық» сипатына деген сенімін сақтап қалды. Сәулет нысаны құрылымын қалыптастыруда уақыт факторын ескеруге деген ұмтылыс өткен ғасырдан бастап барлық тұжырымдамалық жобалардың басты тақырыбына айналды.
Түйін сөздер: қала құрылысы, Орта Азия, сәулеттік орта, көшпенділер, тұрғын үй, киіз үй.
Имидждік дизайнның замануи тенденциялары (редизайн)
Л.А. Амешова1, М.Е. Нурпеис1*, К.Д. Сулеева1
Т.К. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-29
Аңдатпа. Бәсекеге қабілетті, көпарналы және шулы цифрлық технологияда соңғы корпоративті стиль мен брендингтің үрдістерінен озып кету қаншалықты маңызды. Мақалада дизайн тенденцияларының корпоративті сәйкестіктің дамуына және бұрынғыларын қайта жаңғыртуға әсерін зерттеуге арналған. Қазіргі тенденцияларды зерттеу негізінде оны дамыту мен қолданудың тенденцияларын қарастыру болып табылады.
Түйін сөздер: корпоративті стиль, жаңа технологиялар, брендинг, қайта құру.
XI-XII ғасырдағы Айша Бибі кесенесін безендірудің ою-өрнекті мотивтері ХХІ ғ. ғ. Қазақстанның аймақтық сәулетінің бірегейлік көзі ретінде
Л.М.Аухадиева1*, Г.С.Абдрасилова1
1Халықаралық білім беру корпорациясы (КазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-20
Аңдатпа. Сәулетші Т.К. Басенов атап көрсеткен «Қазақстанның мемориалдық сәулет өнерінің інжу-маржаны және қазақ ою-өрнек өнерінің қазынасы», Қазақстаның сәулет ескерткіші Айша бибі кесенесі қаралды. Айша-бибі мен Бабаджа кесенесі-XI-XII ғасырларда салынған, Тараз қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 18 км жерде орналасқан. Кесене XXI ғасырдағы Қазақстанның аймақтық сәулеті сәйкестігінің қайнар көзі болып табылады.
Түйін сөздер: аймақтық бірегейлік, Айша-бибі кесенесі, Нұр-Сұлтан қаласының оқушылар сарайы.
Ереванның 1937 жылғы бас жоспары сәулет-қала құрылысы парадигмасы, екі негізі бар – "әлеуметтік қала" идеясы және "астаналық" идеясы (Генеральный план Еревана 1937 года как реализация архитектурно-градостроительной парадигмы, имеющей два основания – идею «соцгорода» и идею «столичности»)
Е.Ю. Багина1, М.А. Арустамян1*
1 Сәулет және құрылыс институты Орал Федералды универсиеті,Екатеринбург, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-18
Аннотация. Генеральный план Еревана, разработанный в 1937 году ЛенГипрогором, был создан на основе генерального плана 1924 года (арх. А. Таманян, Н. Буниатян). Замысел Таманяна был существенно переработан, поскольку в середине 30-х годов архитектурно-градостроительная парадигма изменилась. Если в основе генплана 1924 года лежала идея «города-сада», то в 1937 году доминантной стала идея «соцгорода».
Существенно изменилось и представление о том, как должна выглядеть столица Армении. Если представления Таманяна и Буниатяна базировались на образах европейских столиц, реконструированных во второй половине ХIХ века, то для архитекторов Гипрогора ориентиром стала Москва как столица социалистического мира.
Ориентация основных градостроительных осей на Арарат, как символ национального единства, изменилась на противоположное направление – на памятники Ленину и Сталину, которые стали новыми высотными доминантами Еревана 1930-х 1950-х годов.
Изменение парадигмы инициировало также появление микро и макро архитектурно-градостроительных конфликтов в городской среде, большинство из которых не преодолено до сегодняшнего дня.
Ключевые слова: Ереван, генплан 1924 года, генплан 1937 г., изменение архитектурно-градостроительной парадигмы.
Ашықтық мәдени кодтың ерекшелігі ретінде орыс сәулеті: ежелгі Ресейден орыс авангардына дейін (Открытость как особенность культурного кода русской архитектуры: от Древней Руси до Русского авангарда)
Белов А.Ю.*
Сәулет және құрылыс Пенза мемлекеттік университеті, Пенза, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-05
Аннотация. В статье описывается культурная особенность национального характера русского народа – открытость. Рассматривается проявление данной особенности в русской средневековой архитектуре, а также прослеживается влияние и развитие данной особенности в архитектуре русского авангарда. Получен вывод о преемственности и развитии открытости в русском средневековом зодчестве и архитектуре русского авангарда.
Ключевые слова: национальный характер, открытость, русское средневековое зодчество, русский авангард.
Энерия тиімді технологиялар және сәулет білімі
О.Е. Гурская1, Т.А. Иноземцева1*
1Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті, Өскемен, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-19
Аңдатпа. Мақалада жалпы гуманитарлық, техникалық және көркемдік-композициялық дайындық пәндеріне энергия тиімділігі бойынша тақырыптар мен бөлімдерді енгізу арқылы пәнаралық байланыстар деңгейінде бакалавр-сәулетшілердің экологиялық ойлауын қалыптастыру әдістемесі қарастырылады. Курстық жобалауға энергия тиімді технологияларды кезең – кезеңімен енгізу бағдарламасы оны қарапайым, «базалық» ұғымдардан бастап «мамандандырылған» ұғымдарға дейін энергия тиімді сәулет қағидаттарын дәйекті түрде ашу есебінен жобалаудың қазіргі заманғы өзекті талаптарымен жақындастыруға бағытталған.
Түйін сөздер: энергиялық тиімді технологиялар, сәулеттік жобалау, экологиялық ойлау, сәулеттік білім, бакалавриат, пәнаралық байланыстар, сәулеттік жобалау әдістемесі.
Интерьер дизайнындағы заманауи стилистикалық тенденциялардың ерекшеліктері
Б.Ж. Еспенбетов¹*, С.Х. Хамитов1
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-11
¹ С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
Аңдатпа. Мақалада интерьер дизайнындағы заманауи стилистикалық тенденциялардың ерекшеліктері талданады. Жетекші интерьер стильдерінің белгілері қарастырылады. Талданған материал бойынша қорытынды жасалады Мақала интерьер дизайнерлеріне, сәулетшілерге, осы саланы зерттейтін студенттерге пайдалы болады.
Түйін сөздер: дизайн интерьер, мәдениет, өнер, жобалау, сәулет өнері, безендіру.
Жасыл қала. Қала ландшафты тұрақтылығы (Зелёный город. Устойчивость городских ландшафтов)
Т.Б. Ефимова1*, А.И. Свиридовский1
Пенза мемлекеттік сәулет және құрылыс университеті, Пенза Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-21
Аннотация. В статье рассматриваются основные проблемы сохранения экологического равновесия городских пространств. Предлагается ряд мер, способствующих формированию комфортной среды проживания, сохранению природных территорий и созданию зелёного каркаса города как непрерывной системы
Ключевые слова: экология, зелёный каркас, устойчивое развитие, общественные городские пространства.
Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның табиғи-климатикалық жағдайларында ыңғайлы аэрациясы бар кварталдар және резиденттік топтарды жоспарлау
Г.А.Исабаев1, Д.А.Тәжіхан1*
¹ Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-30
Аңдатпа. Мақалада Қазақстан Республикасының оңтүстік-шығыс үш тән табиғи-климаттық аймақ үшін тұрғын топтар мен кварталдарды комфортты аэрациялау мәселелері баяндалған.
Түйін сөздер: тұрғын топтар, жайлы аэрация, табиғи-климаттық аймақтар.
Нұр-Сұлтан қаласының тұрғын үйлерінің кешендерін талдаудағы урбанистік тәсіл
А.А. Корнилова¹, С.Э. Мамедов²*
1С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
2Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-27
Андатпа. Мақалада урбанизм өкілдерінің сәулет және қала құрылысы шешімдерін сынаудың негізгі сәттері ашылды. Тұрғын үй кешендерін талдау негізінде оларды жобалау кезектілігі әлеуметтік жағынан экономикалық аспектке дейін құрылады, бұл сәулет объектісінің көпфакторлы сипатын көрсетеді.
Түйін сөздер: қала, тұрғын үй кешені, сәулеттік дизайн, урбанизм, әлеуметтік-экономикалық аспектілері.
Конвергенция орталығы ретінде Алматы агломерациясын дамыту перспективалары және экологиялық-
қалақұрылыстық тепе-теңдігі
Б.У. Куспангалиев1, Т.С. Даркенбаев1*
1Басенов атындағы Сәулет және құрылыс институты Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық зерттеу техникалық университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-25
Аңдатпа. Мақаланың мақсаты – қалалық орта мен инфрақұрылымды жаңартудың отандық және шетелдік тәжірибесін талдау. Алматы мен қала маңы аумағын дамыту егжей-тегжейлі және жан-жақты урбоэкодиагностика жүргізуге, экологиялық-қала құрылысы балансына қол жеткізуге, құрылыста озық және экологиялық қолайлы технологиялар мен материалдарды енгізуге, қазіргі заманғы сәулет шешімдеріне негізделуі тиіс, бұл конвергенцияны – жақындастыруға, қолайлы экологиялық орта құру үшін қала құрылысы қызметінің барлық процестері мен факторларын біріктіруге ықпал етеді. Соңғы жылдар бойы (кейде үлкен шығындармен) ерекше қала құрылысын реттеу (ZOGR) аймағын трансформациялау түріндегі конвергенттілікті белсенді іске асырып келе жатқан Алматы алдында тұрақты өзгеріп отыратын әлемде бәсекеге қабілетті мегаполис болып қалу деген проблема туындайды. Қалалық ландшафтарды құрастыру табиғи типі бойынша жүреді, қала құрылысы процестері табиғи заңдарды бұзбайды және адам мен табиғаттың жаратылысы орын алады.
Түйін сөздер: конвергенция, мегаполис, ерекше қала құрылысын реттеу аймақтары (ЕКРА), агломерация, инфрақұрылым, экологиялық-қала құрылысы балансы (ЭКБ).
Киелі жерлердің сәулеттік бейнесінің динамикасы мәдениеттердің тоғысында - дәстүрлі және техногендік (Динамика архитектурного образа сакральных мест в городе на стыке культур – традиционной и техногенной)
Пенза мемлекеттік сәулет және құрылыс университеті, Пенза, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-33
Аннотация. В статье рассматривается проблема сохранения памяти места, особо значимого в системе общественных пространств города, а также изменение образа городского пространства в ходе его исторического развития.
Ключевые слова: культурное наследие, памятник архитектуры, реконструкция или новация.
Экологиялық жүйе және азық-түлік тізбегі экологиялық дизайн моделі ретінде
Г.А.Толынбекова1*, Л.Т.Нуркушева1
1 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-80X/2021.2-15
Аңдатпа. Қоршаған орта мәселелері бүгінгі өміріміздің барлық салаларында қарастырылып отырған маңызды сұрақтарына айналуда. Ластану мәселелерін шешу үшін дизайнерлер табиғатқа нөлдік әсер тигізетін өнімдерді жасай бастады, жасыл проектілер жасап, энергияны үнемдейтін материалдарды да, инновациялық технологияларды да қолдана бастады. Бұл мақалада экологиялық жүйеге негізделген экологиялық дизайн моделі қарастырылған. Авторлар экологиялық жобаларға қойылатын жалпы талаптарды талдап, экологиялық мәселеге қызықты шешімдер береді, мұндағы басты мақсат «адам-табиғат» жүйесіндегі үйлесімділікке жету.
Түйінді сөздер: экология, экожүйе, тамақ тізбегі, адам қызметі, жасыл жобалар, модель, эко-дизайн, инновациялық технологиялар, қайта өңдеу, энергия тиімділігі.
Курорттық кешендердің архитектурасын дамытудың алғышарттары
Тюлепбергенова А.Б.1*, Исабаев Г.А.1
¹ Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-31
Аңдатпа. Мақалада ХХ ғасырдың басынан бүгінгі күнге дейін пайда болған сауықтыру кешендерінің дамуы қарастырылады. Халықаралық курорттардың демалыс аймақтарына салыстырмалы талдау жүргізілді. Рекреациялық аумақтарды жобалаудың жеке ерекшеліктері сипатталған.
Түйін сөздер: курорттық кешендер, сауықтыру, курорттардың сәулеті, аумақты абаттандыру.
Өскемен қаласының орталық бөлігінің қалалық кеңістіктерін гүлді-декоративті безендіруді қалыптастыру ерекшеліктері
Е.А. Феоктистова1*, Е.Е. Аскарова1
1Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті, Өскемен, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-22
Аңдатпа. Мақалада қаланың басты магистральдарының бірі-Қазақстан көшесі мысалында Өскеменнің орталық бөлігінің қоғамдық қалалық кеңістіктерін гүл-декоративтік безендірудің қазіргі жай-күйін қалыптастыру және талдау ерекшеліктерін зерттеу нәтижелері келтіріледі. Қала орталығының сәулет-ландшафтық ортасын жетілдіру бойынша ұсыныстар ұсынылды.
Түйін сөздер: қалалық қоғамдық кеңістіктер, гүлді-сәндік безендіру, қалалық ортаның эстетикалық қасиеттері, өсімдіктер ассортименті, сәулеттік-кеңістіктік құрылым.
Загоскиндердің асыл мүлкін қайта құру: Пенза жерінде туризм индустриясының дамуы (Реконструкция дворянской усадьбы Загоскиных: развитие туриндустрии на Пензенской земле)
А.А. Юртова1, Е.Г.Лапшина1*
Пенза мемлекеттік сәулет және құрылыс университеті, Пенза, Ресей
ttps://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-32
Аннотация. В статье рассматривается проблема развития усадебного туризма на территории Российской Федерации, а также проблема сохранения, реконструкции и приспособления под современное использование сельских дворянских усадеб на примере усадьбы в селе Загоскино Пензенской области.
Ключевые слова: дворянский род, сельская усадьба, объект культурного наследия, памятник архитектуры, реконструкция, туристический маршрут.
ҚҰРЫЛЫС КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ және МАТЕРИАЛДАРЫ
Шыны ұнтағын пайдаланып силикатты кірпіш өндіру технологиясын зерттеу
Н.Б.Адилова1, А.Т.Иманғали1, А.М.Байсариева2*
1Жәңгір хан атындағы батыс қазақстан аграрлық- техникалық университеті, Орал, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-40
Аңдатпа. Мақалада шыны ұнтақ қолдану арқылы силикат кірпіштің технологиясын зерттеуге арналған. Силикат кірпіш өндірісінде қайта өңделген әйнекті пайдалану - энергияны үнемдейтін өнім өндірудің өзекті тақырыптарының бірі.
Түйін сөздер: шыны, шыны ұнтақ, силикат кірпіш,автоклавты.
Ғимарат конструкцияларының үдемелі түрде қирауының алдын алу бойынша туындаған кейбір мәселелер
Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-41
Аңдатпа. Мақалада ғимараттың үдемелі түрде қирап құлау мәселесінің орын алуы және конструкциялардың қирауының алдын алудың әр түрлі жолдары қарастырылған. Әлемдік тәжірибе негізінде әртүрлі құрылымдық жүйелердегі көп қабатты үйлердің үдемелі қирау салдарынан қорғауға арналған ұсыныстар жасалады.
Түйін сөздер: үдемелі қирап құлау, арнайы әсерлер, конструктивті қауіпсіздік, күштеулердің таралуы, көтергіштік қабілеті, орнықтылық, жергілікті қарсылықты арттыру.
Гидрофобтығын жоғарылататын тез қонатын бетон
Н.Н. Альжанова1 , А.С. Естемесова2*
1 Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы, Қазақстан
2Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-45
Аңдатпа. Мақалада бетонның беріктігі мен суға төзімділігі сияқты негізгі физикалық-механикалық сипаттамаларға Glenium 850, Sika ViscoCrete EWR100 және JV Relamix T2 сияқты химиялық қоспалардың әсері туралы айтылады.
Түйін сөздер: бетон, тез қататын бетон, химиялық қоспалар, гидрооқшаулағыш, құрылымы.
Сейсмикалық толқындарды тіркеу әдістемесі
Ш.М. Айтмет1, М.Д. Мухамеджанова1, У.М. Оразалина1, Е.Т. Бесимбаев1*
1 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-24
Аңдатпа. Бұл мақалада сейсмикалық толқындарды тіркеу әдістемесіне шолу жасалынады. Сейсмикалық тербелістің негізгі түрлері және оларды зерттеу әдістері анықталады.
Түйін сөздер: сейсмикалық тербелістер, серпімді толқындар, зерттеу әдістері.
Жарылыс көмегінде құрылған үйінді бөгеттің фильтрацияға қарсы есебі
Д.Ж.Артықбаев1*, Қ.Ибрагимов1, Қ.С.Байболов2
1М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті, Шымкент, Қазақстан
2Академик Ә.Қуатбеков атындағы Халықтар достығы университеті, Шымкент, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-35
Аңдатпа. Бұл жұмыста біртектес емес бөгет үшін жарылыс қаупі бар бөгеттің сүзілу-суфузия күші мәселелері қарастырылған. Бөгеттен су өткізгіштігін төмендету жолдары келтірілген. Толтырылатын бөгеттің беріктігі мен тұрақтылығына әсер ететін ұсақ түйіршікті грунтты қолданып, кольматаж әдісі қолданылады. Жұмыста колматаж принципі сипатталады. Жұмыста бөлшектер мөлшерінің таралуына байланысты кольматаж принципі сипатталған. Сонымен қатар, колматаждың максималды мөлшері мен әдістері, сонымен қатар колматаж технологиясы және колматантты дайындау әдісі келтірілген.
Түйін сөздер: су өткізгіштік, суфозия, кольматаж, колматант, кеуекті канал.
Алматы қаласының жағдайында икемді тіректерде ғимараттың іргетастарының сейсмотұрақтылығын арттыру
Б.М.Аубакирова1*, С.Г.Нурбеков 2, А.А.Нұртай1
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
2 «Сталкер» ЖК, есептеу инженері, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-36
Аңдатпа. Бұл мақалада, яғни қорғасын өзегі бар, демпферлік байланысты, ажыратқыш байланыстары бар конструктивті шешімі, 100 концентрлік пластикалық және бетон сақиналарынан жағдай жасауды қамтитын сейсмикалық «көрінбейтін кеудеше» сияқты икемді тіректердегі іргетастарды нығайту әдістері сипатталған.
Түйін сөздер: иілгіш тіректер, сейсмикалық оқшаулау түрлері, қорытынды.
Агрессивті орта әсерінен бұзылған бетон және темірбетон конструкцияларын қалпына келтіру үшін құрылыс материалдарын таңдауды талдау
Б.М Аубакирова1, Е.Р. Онласынов1*
1 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА қампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-17
Аңдатпа. Бұл мақалада агрессивті ортадан шыққан ғимараттар мен құрылыстардың бетон және темірбетон конструкцияларын қалпына келтіру кезінде құрылыс материалдарын пайдалануды талдау нәтижелері талқыланады.
Түйін сөздер: құрылыс, темірбетон конструкциялары бетон конструкциялары, цемент, бетон, беріктік, сығылу, созылу, аязға төзімділік, суға төзімділік, коэффициент, араластыру, конус, материал, технология.
Икемді жалпақ жіптің бигармоникалық әсер ету кезіндегі тербелістері
Каспий қоғамдық университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-38
Аңдатпа. Бір деңгейде орналасқан бекітілген тіректері бар икемді жіптің сызықты емес бигармоникалық тербелістері қарастырылады. Жалпы және айырмашылық тонының жиілігінде жіп тербелістерінің амплитудалық және фазалық-жиіліктік сипаттамалары алынады, мұндай тербелістердің болу шарттары болады.
Түйін сөздер: икемді жұмсақ жіп, бигармоникалық тербелістер, жалпы тонның жиілігі, айырмашылық тонының жиілігі, амплитудалық-жиіліктік сипаттама, фазалық-жиіліктік сипаттама, қаңқа қисығы.
BIM технологияларын қолдану және қолдану
З.С. Гельманова1*, Т. П.Сучилина1, А.В. Мезенцева1
1 Қарағанды индустриялық университеті, Қарағанды, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-37
Аңдатпа. Мақала BIM технологиясының негіздерімен таныстырады, олардың артықшылықтары, құрылыста қолданылуы туралы әңгімелейді. Аталған технологияларды пайдалану кезінде жұмыс өнімділігі артады, құрылысқа қатысатын барлық мамандардың хабардарлығы артады, құрылыс жоспарына енгізілген өзгерістер туралы, жұмыс мерзімдері мен олардың құны қысқарады, бүкіл жоспарды өзгерту қажеттілігі болмайды, бірнеше жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді, қажетті материалдар санын автоматты түрде есептеу мүмкін болады. Ақпараттық модельдеу технологиясын енгізудің барлық аспектілері қарастырылады: экономикалық пайда, уақытты азайту, объектіні көрнекі визуализациялау мүмкіндігі. Отандық компаниялар мен үкіметтік органдардың ақпараттық технологияларды енгізуге дайындығы, олардың перспективалары мен мүмкіндіктері жөнінде қорытынды жасалуда.
Түйін сөздер: ақпараттық модельдеуді құру, 3D графика, жобалау кезеңдері.
Әр түрлі жабындық қабықшалар модельдеріне арналған динамикалық сипаттамалар
Достанова С.Х.1*, Тоқпанова К.Е.2, Касымова Г.Т.3, Салех Гулам1
1Сәтбаев университеті, Алматы, Қазақстан
2Тұран университеті, Алматы, Қазақстан
3Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-42
Аңдатпа. Жабындық қабықшаларды динамикалық есептеу алгоритмі ұсынылған. Табиғи тербеліс жиіліктері қабықшаның тегіс, қырлы және құрама құрылымы үшін анықталады. Қабықша құрылымының құрылымдық ерекшеліктерінің оның динамикалық сипаттамаларына және сейсмикалық жүктеме мәндеріне әсері бағаланады.
Түйін сөздер: қабықша, серпімділік, құрылым, қаттылықтар, қисықтық сынықтар, реактивті күштер, табиғи тербелістердің жиілігі мен кезеңі, сейсмикалық жүктеме.
Құрылыс құрылымдарын есептеудегі жақсыз есептілікті есеп алу әдістерінің эволюциясы
А.Х. Ибрагимов1, И.М. Полякова1*
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-02
Аңдатпа. Бұл мақалада құрылыс құрылымдарын есептеуді мақсат ететін пәндердің даму кезеңдері қарастырылған. Сызықтық емес Құрылыс механикасы сияқты зерттеу саласын қалыптастыруға әкелген іргелі ережелердің алғышарттары мен бөлігі қысқаша сипатталған.
Түйін сөздер: физикалық сызықтық емес, геометриялық сызықтық емес, кернеу, деформация, икемділік, сұйықтық өлшемі, серпімді пластикалық материал.
Құрылыстағы топырақтың ерекшеліктері мен түрлері
Е.Иманғазы 1, И.Н.Дюсембаев 1*
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-39
Аңдатпа. Мақалада іргетас салуға арналған топырақтың негізгі типтерінің жіктелуі, олардың қасиеттері, физикалық-механикалық қасиеттерінің өзгергіштігі, іргетастың оңтайлы түрін таңдау туралы айтылады.
Түйін сөздер: топырақ, топырақ типтері, пластмасса, тұтқырлық қасиеттері, негіздер.
Темір жол өтпелерін сынау кезінде кернеулер мен динамикалық коэффициенттерді анықтау
М.Я. Квашнин1, И.С. Бондарь1, С.С. Хасенов1, Г.С. Бихожаева1*
1 Логистика және көлік академиясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-14
Аңдатпа. Бұл жұмыста жылжымалы жүктемедегі теміржол өткелдерінің темірбетон арқалықтарының аралық құрылымдарының динамикалық коэффициенттері мен талшықты кернеулерін аспаптық өлшеудің кейбір нәтижелері келтірілген. Алынған нәтижелер Қазақстан Республикасының магистральдық темір жол желілеріндегі осындай құрылыстарды одан әрі мониторингілеу, көпірлер конструкцияларындағы зақымдануларды анықтау үшін пайдаланылуы мүмкін.
Түйін сөздер: теміржол өтпесі, арқалық аралық құрылыстар, талшықты кернеулер, динамикалық коэффициент.
Зауыттық технологиялар үшін жылытылмайтын өздігінен тығыздалатын тездетілген беріктендіру бетондарын әзірлеу.
И.В.Колесникова1*, Д.Р.Алгужина1
Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-28
Аңдатпа. Мақалада Алматы қаласының жергілікті шикізат базасы негізінде өздігінен тығыздалатын жедел қатаю бетондарының көпкомпоненттік құрамын әзірлеу нәтижелері қарастырылады. Қажетті көрсеткіштерге қол жеткізу бетон қоспаларына минералды толтырғыштар мен минералды және органикалық модификаторлар кешенін енгізу арқылы қамтамасыз етіледі.
Түйін сөздер: жоғары функционалды бетон, толтырғыштар, минералды қоспалар, қатайтуды жеделдету, модификаторлар, өздігінен тығыздалған бетон.
Топырақ қалыңдығында демпферлік қабатты орнату әдістері
М.Д. Мухамеджанова1*, У.М. Оразалина1, Ш.М. Айтмет1, Е.Т. Бесимбаев1
1 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-01
Аңдатпа. Бұл мақалада топырақ негізін нығайтатын және салынған ғимараттар мен құрылыстар үшін де, жаңа құрылыс басталар алдында да сейсмикалық әсерді төмендететін демпферлік қабатты құру әдістері қарастырылған.
Түйін сөздер: негіз, топырақ, күшейту, деформациялар, динамикалық жүктемелер, іргетас.
Дірілді престеу әдісімен керамикалық төсемдерді өндіруге арналған шикізат қоспасы
С.A. Монтaев1, Б.Т. Шакешев1*, Б.Л.Ідірісов1, К.Ж.Досов1, Р.А.Риставлетов2, Б.А.Омаров2
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-26
1 Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті, Орал, Қазақстан
2 М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті, Шымкент, Қазақстан
Aңдaтпa. Мақалада шикізат материалдарының физика-механикалық және химиялық-минералогиялық сипаттамаларын зерттеу нәтижелері және тальк жынысын қолдана отырып, вибропретеумен керамикалық төсем технологиясын жасау үшін саз негізіндегі шикізат құрамы ұсынылған. Дайын өнімнің қалыптау, кептіру және физика-механикалық қасиеттерін жақсарту үшін екі компонентті қоспаның басым факторларын ескере отырып, керамикалық төсемдерді алуға арналған керамикалық композициялар зерттелді.
Түйін сөздер: керамикалық брусчатка, күйдіру, саздауыт, керамика, вибропресстеу, тротуар, абаттандыру, құрылыс.
Темірбетон конструкцияларын сымсыз бақылау сенсорына арналған корпусты дамыту
Е.Б. Утепов1,2, А.С.Тулебекова1*, Ш.Ж. Жарасов2, Д.О.Базарбаев2
1«CSI Research & Lab» ЖШС ҒЗТКЖ, Нұр-Сұлтан, Қазақтан
2 Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақтан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-06
Аңдатпа. Корпустың дизайны – өнімді жасаудың ең маңызды кезеңі. Үй жағдайында жасалған корпустың көптеген артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Электрондық құрылғы корпусының дамуының маңызды бөлігі алдын ала зерттеу кезеңі болып табылады. Әр құрылғының өзіндік технологиялық ерекшеліктері бар, ол тұжырымдамаларды әзірлеу кезінде ескеріледі. Мақалада темірбетон конструкцияларын бақылауға арналған сымсыз сенсорға арналған корпустың даму ерекшеліктері келтірілген және әр кезеңнің маңызды аспектілері қарастырылған.
Түйін сөздер: силикон зең, сұйық пластик, зең толтыру, тұрғын үй жобалау, 3D басып шығару.
ИНЖЕНЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕР және ЭКОЛОГИЯ
Қазақстан Республикасының су ресурстарын біріктірілген басқарудағы экожүйелік тәсілі
А.А.Ердвалиева1*, Т.Л.Тажибаева 1
1әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-03
Аңдатпа. Осы жұмыста авторлар Қазақстанның су ресурстарын ықпалдастыра басқарудағы экожүйелік тәсілдің дамуы мен ерекшеліктерін зерттейді, сондай-ақ Қазақстан Республикасының жаңа Экологиялық Кодексін және Қазақстан Республикасының су ресурстарын басқарудың 2030 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасының жобасын қоса алғанда, экожүйелік тәсілдің жаңартылған экологиялық заңнамаға еңгізуын талдайды.
Түйін сөздер: су ресурстары, су ресурстарын біріктірілген басқаруы, экожүйелік тәсіл, Қазақстан Республикасының жаңа экологиялық кодексі.
Өсімдік майлар – биодизель өндіруге арналған шикізат материалдары
Т.Мамилов1, Г.С.Айткалиева2, А.Б.Исмаилова3*, М.А.Елубай1
1 Торайғыров университеті Павлодар, Қазақстан
2 Сәтбаев Университеті, Алматы, Қазақстан
3 Халықаралық білім беру корпорациясы, (КазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-16
Аңдатпа. Бұл жұмыста өсімдік майлары үлгілерінің (күнбағыс, рапс, зәйтүн) физикалық-химиялық қасиеттерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Зәйтүн және күнбағыс майлары үшін 40 ° C температурада майлардың тұтқырлығы сәйкесінше 41,4-тен 61,7 cSt-ға дейін өзгеретіні көрсетілген. Май сынамаларының қышқылдық саны да анықталды, ең төменгі көрсеткіш күнбағыс майына тән екендігі анықталды. Майдың құйылу нүктелері сәйкесінше зәйтүн және күнбағыс майлары үшін -3-тен -16 ° C-қа дейін болады. ИҚ-спектроскопия әдісін қолдана отырып, өсімдік майлары сынамаларының құрамындағы функционалды топтар зерттелді және майлардың құрамында карбон қышқылдарының бар екендігін көрсететін карбонил және гидроксил функционалды топтары бар екендігі көрсетілді. Өсімдік майларының физикалық-химиялық қасиеттерін зерттеу негізінде күнбағыс, зәйтүн және рапс майлары олардың негізінде биоотын синтезі үшін шикізат бола алады, өйткені құрамында бос май қышқылдары бар екендігі анықталды. Өсімдік майлары негізінде биодизель отынын алу үшін әр түрлі катализаторлардың қатысуымен трансестерификация әдісін қолдану жоспарланған (сілтілі, қышқылдық және кешендік).
Түйін сөздер: биодизель отыны, өсімдік майлары, күнбағыс майы, рапс майы, зәйтүн майы, ИҚ спектрі, йод құндылығы.
АҚШ тәжірибесі негізінде Алматы қаласында жаңбыр суларын басқару жүйесін енгізу
М.Ғ. Мусаханова1*, Б. Х. Тусупова1, Л.С. Курбанова1
1әл-Фараби ат. Қазақ Ұлттық университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-04
Аңдатпа. Бұл мақалада АҚШ-тың(Миннесота) жаңбыр суларын басқару тәжірибесі негізінде өтетін жол жабыны жүйесінің нөсер ағынын азайту тиімділігін зерттеу нәтижелері келтірілген. Мақаланың мақсаты Алматы қаласы үшін жаңбыр суларын басқаруды енгізу процесінде неғұрлым қолайлы технологияны анықтау болып табылады. Бұл мақалада BMP MIDS Calculator құралын қолдана отырып, әдеби деректерді шолу әдістері және жаңбыр суы ағынын есептеу әдістері қолданылады.
Түйін сөздер: жаңбыр суын басқару жүйесі, нөсерлі ағын, қолжетімді ең жақсы технологиялар, кеуекті жабындар, BMP MIDS калькуляторы.
ГУМАНИТАРЛЫҚ және ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ. ЭКОНОМИКА
Көптілді әлемде ақпаратты аудару және тарату процесі
Ж.К.Акбалаева*
Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚАУ кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-07
Аңдатпа. Тарихқа жүгінсек, аудармамен айналысатын адамдар әрқашан да көптілді әлемде жұмыс істеген. Аударманың ғаламдық мәдениеті - бұл осы саладағы болып жатқан өзгерістер мен қайта құруларды ескеретін қызықты аударма практикасы. Бұл мақалада қазіргі заманғы жаһандану теориялары және олардың аудармаға әсері қарастырылған. Аударманың ғаламдық контекстегі мағынасын түсінуге, оның жаһанданудағы аналитикалық орнын және оның жаһандық мәдениеттегі және ақпарат таратудағы маңызды рөлін тұжырымдамалық тұрғыдан түсінуге тырысуда келеді.
Түйінді сөздер: аударма, ғаламдық мәдениет, аударма трансформациялары, ақпарат тарату, ғаламдық контекст.
Қазіргі және болашақ қала аумақтарын қалыптастыру мен бақылауда жасанды зердені
пайдалану перспективасы
¹ Т.К.Басенов атындағы Сәулет және құрылыс институты, Сәтбаев университеті, Алматы, Казахстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-13
Аңдатпа. Технологияның дамуымен және оларды күнделікті өмірге енгізумен қатар, оларды әртүрлі салалар мен құрылымдарда кәсіби қолдану мүмкіндігі пайда болады. ЖИ жүйесі-бұл виртуалды көмекші, оның дамуы жыл сайын қалалық бақылаудың керемет моделін және адамдардың көптеген күнделікті тапсырмаларына көмектесетін виртуалды көмекшіні жасай алады. Бұл мақалада ЖИ қолдану перспективалары және оның даму мысалдары сипатталған.
Түйін сөздер: жасанды интеллект, сәулет, ақылды қала, ақылды үй.
«Қауіпсіз люк» жобасын іске асыру туралы
А.А. Баймаханов1, Е.Н. Бегалиев2*
1Қызылорда облыстық прокуратурасы, Қызылорда облысы, Қазақстан
2Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы жанындағы Құқық қорғау органдары академиясы, Ақмола облысы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-23
Аңдатпа. Мақалада кішкентай балалардың, ересектердің, үй және жабайы жануарлардың құлауымен, сондай-ақ көлік құралдарының байланыс коллекторларына түсуіне байланысты проблемалық сәттер көрсетілген. Ұқсас техникалық әзірлемелер, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері қарастырылады, техникалық мақсатқа және қолданыстағы материалдық объектілер құрылымына жаңа құрылымдарды енгізуге жол берілуіне заңды баға беріледі. Мақаланың негізгі мәні – алынған пайдалы модельді қалалық жер асты құрылыстары жүйесіне қызмет көрсету практикасына енгізу туралы авторлардың ұсынысы.
Түйін сөздер: коллектор; жақсы; нөсер канализациясы; люк; тіреу таяқшасы; жақтау; тексеру құдығы; шахта.
Жоғары білім берудегі әмбебап құзыреттіліктерді модельдеу мен өлшеудің халықаралық тәжірибесі
З.С Гельманова1, А.С.Петровская1, Г.Т.Қасымова 2*
1 Қарағанды индустриалды университеті, Теміртау, Қазақстан
2Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-44
Аңдатпа. Мақалада жоғары оқу орындарындағы әмбебап құзыреттіліктерді бағалау және қалыптастыру мәселесі көтеріледі - бұл адамның әртүрлі кәсіби және өмірлік бағыттардағы жетістіктерімен байланысты күрделі құрылымдар. Әлемдік қоғамдастықтың әмбебап құзыреттіліктерді бағалау саласында жинақталған тәжірибесін талдауға сүйене отырып, біз оларды бағалаудың перспективалық тәсілі ретінде Дәлелдерге негізделген дизайнды (дәлелді дәлелдеу әдісі) қарастырдық. Әмбебап құзыреттіліктерді бағалау проблемасы оларды қалыптастыру және білім беру үдерісіне енгізу мәселелерімен тікелей байланысты. Сыни тұрғыдан ойлаудың мысалы білім беру қоғамдастығының қиындықтар мен қиындықтарды көрсетеді. Мақала универсалды құзыреттілікті бағалау арқылы университеттерге ұсынылатын мүмкіндіктер бөлімімен аяқталады.
Түйін сөздер: жоғары білім, жалпыға бірдей құзыреттілік, күрделі құрылымдар, бағалау, өлшеу.
Бұқаралық мәдениеттің адам санасына әсер ету дәрежесі
Р.Х. Кабилова1*, Ж. М. Досхожина1
1 Халықаралаық білім беру корпорациясы (КазБСҚА кампус), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-43
Аңдатпа. Мақалада бір жағынан мәдениеттер арасындағы кедергілерді жоюға ықпал ете отырып, ақпараттық технологиялар дәуіріндегі виртуалды шындықты қалыптастыру проблемалары талданды, екінші жағынан, коммуникацияның электронды негіздерін нығайтуға әсер етеді тұлғааралық қатынас арнасы. Авторлар адамдар аралық қатынас процестеріндегі басым позицияны барған сайын тікелей байланыстар емес, оларды алмастыратын электрондық байланыс желілері иеленеді деген тезисті зерттейді.
Түйін сөздер: бұқаралық мәдениет, коммуникативтік процестер, медиа, иеліктен шығару, виртуалды шындық.
Бөгеттің бұзылу салдарын болжаудың математикалық моделін құру
Г.К.Мусабек1,2, Г.З.Зиятбекова1,2, A.K. Рысбаева3*
1 ЖҒҚ, ҚР БҒМ ҒК «Ақпараттық және есептеуіш технологиялар» институты, Алматы, Қазақстан
2 әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы, Қазақстан
3 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-09
Аңдатпа. Мақала бөгеттің бұзылуына жол бермеу және оның ықтимал салдарын болжаудың математикалық моделін жасауға арналған. Бұл жұмыста су қоймасындағы су деңгейінің математикалық моделі ұсынылады. Онда бөгеттің ең басынан бастап су қоймасындағы судың бетіне дейінгі қашықтыққа негізделген су деңгейінің көтерілуінің болжамды уақытын бағалауға мүмкіндік береді. Судың ең төменгі деңгейінен қауіпті деңгейге дейін көтерілуін қадағалайды және апатты жағдайдың орын алу қаупі жайында халықты дер кезінде хабардар етуге мүмкіндік береді.
Модельдік есепті шешу негізінде әзірленген бағдарламаның тиімділігі көрсетіледі. Модельдік есептің практикалық негізі ретінде Қазақстан Республикасы Алматы облысының Қызылағаш ауылында болған апатты оқиға алынды.
Түйін сөздер: су тасқыны, бөгет, саңылау, толқын, су қорлары, су деңгейін бақылау.
Машиналық оқыту модельдерін қолданып демографиялық процесстердің болжамды мәндерін алу
1Халықаралық Ақпараттық Технологиялар Университеті, Алматы, Қазақстан
2 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.2-08
Аңдатпа. Көптеген салаларда демографиялық процестерді зерттеу мен талдау жасау маңызды рөл атқарады. Осы мақсатта Қазақстан республикасының статистикалық сайтынан 1994 жылдан 2019 жылға дейінгі халық саны мен негізгі факторлар іріктеліп алынды. Демографиялық көрсеткіштер ретінде халық саны, туу, өлім, ажырасу және көші-қон көрсеткіштері алынды. Өмір деңгейінің факторлары ретінде жұмыссыздар саны мен орташа айлық жалақы, ал медициналық факторлар ретінде аурухана ұйымдары, ауруханалардағы орын саны және барлық мамандық дәрігерлер саны алынды. Регрессиялық талдау жасау барысында корреляциялық қатынасы алынып, мультиколлинеарлық факторлар анықталды. Халық санының болжамды мәндерін алу үшін Scikit-Learn кітапханасыныі төрт түрлі машиналық оқыту модельдерін қолдандық. Регрессиялық модельдер сапа көрсеткішін қолдану арқылы бағаланды. Нәтижесінде сызықтық регрессия (linear regression) мен кездейсоқ орман(random forest) модельдері жақсы көрсеткіш берді.
Түйін сөздер: демографиялық процесстер, регрессиялық талдау, машиналық оқыту модельдері, сапа көрсеткіші, Scikit-Learn кітапханасы.