1(87)
Нөмірді жүктеу (PDF)
СӘУЛЕТ ЖӘНЕ ДИЗАЙН
Қазақстанның халық қолданбалы өнері: өндірістік ғимараттарды жаңарту туралы түсінік
Р. Амангелдіқызы1,*, Д.А. Амандықова1, А. Tokajuk2
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2Белосток политехникалық университеті, Белосток, Польша
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-01
Андатпа. Қазіргі уақытта Қазақстанда әртүрлі ұрпақтардың халықтық қолданбалы өнеріне деген қызығушылық жоғары. Халықтық қолданбалы өнер — еліміздің жаһандық кеңістіктегі мәдени сәйкестендіруінің негізі. Кеңістіктік орта немесе этномәдени мотивтер негізінде жасалған элементтер әлемдік тенденция болып табылады. Бұл мақалада халық қолданбалы өнерінің көркемдік дәстүрлерін жаңа деңгейде сақтау және жаңғырту мәселелері қарастырылған. Технологиялық өндірістің ерекшеліктерін ескере отырып, халық өнері бұйымдарын өндіру ортасын кеңістіктік ұйымдастыру тұжырымдамасы ұсынылады. Басты мақсат — бұйымдардың өнер туындысы ретінде танылуын қамтамасыз ететін тарихи-эстетикалық категорияларын сақтай отырып, халық өнерінің элементтерін сапалы шығару үшін тиісті кеңістіктік жағдай жасау. Білім, ғылым және өндірісті біріктіру, қолөнер өндірісі ғимараттарын кеңістіктік ұйымдастыру тұжырымдамасы ұсынылды.
Түйін сөздер: сәндік-қолданбалы өнер, халықтық қолөнер, өндірістік ғимараттар, жөндеу, этникалық дизайн, композиция.
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ҚАЛАНЫҢ ЕСКІ ТҰРҒЫН ҮЙ ҚОРЫН ЖАҢАРТУ ПАРАДИГМАЛАРЫ (Астана қаласының мысалында)
А.А. Амирбекова
С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-02
Аңдатпа. Астана қаласының соңғы онжылдықтарында халық саны мен мөлшері едәуір өсті. Бұл ретте Белсенді құрылыс жаңа қала – сол жағалау аумағында да, ескі қала – оң жағалау аумағында да жүргізіліп жатқанын атап өткен жөн. Тиісінше, қаланың ескі бөлігінде проблемалар туындайды, олар қазіргі кезеңде шешілуі керек. Әр түрлі әрлеу материалдарының көлемімен, құрылымдардың күрделілігімен және жаңа құрылыс формаларының мәнерлілігімен жаңа сәулеттің фонында ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында салынған қаланың ескі бөлігі теріс жағынан одан да қарама-қайшы көрінеді. Жұмыстың мақсаты шет елдерді жаңарту тәжірибесіне сүйене отырып, Астана қаласының мысалында тұрғын үйлерді жаңарту бағытын анықтау болып табылады. Зерттеу барысында келесі мәселелер шешілді: ҚР және шетелдегі тұрғын үйлерге ретроспективті талдау жасалды, жөндеуге жататын Астана қаласындағы тұрғын үйлердің қазіргі жағдайы анықталды, жаңартуға әсер ететін аймақтық ерекшеліктер анықталды. Ретроспективті талдау және өңірлік ерекшеліктер негізінде қолданыстағы тұрғын үй қорын жаңарту әдістері әзірленді және қолайлы сәулет ортасын қалыптастырудың негізгі бағыттары айқындалды.
Түйін сөздер: жаңарту, қайта құру, тұрғын үй кеңістігі, қала құрылысы, тұрғын аудандар.
МӘДЕНИ МҰРА ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ XXI ҒАСЫРДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ СӘУЛЕТ ӨНЕРІ
Е.К. Дуйсебай*, Е.Е. Дуйсебай
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-03
Андатпа. Республикада жүзеге асырылып жатқан «Мәдени мұра» ғылыми бағдарламасының Қазақстан сәулетін дамытуға шығатын жолы болуға тиіс. Бейненің этномәдени тұжырымдамасы дәстүрлер мен техникалық және технологиялық жетістіктердің заманауи тәжірибесін синтездеу арқылы жүзеге асырылады. Скиф көркем шығармалары композицияларының архаикалық қатыгездігі және қазақтардың ою-өрнек өнерінің бионикалық семантикасы – пластикасы сәулет бейнесінің қалыптастырушы компоненті болады.
Түйін сөздер: сәулет бейнесі, семантика, пластика, қатыгездік, синтез, дәстүр, ою-өрнек өнері, архаикалық, скифтер, қазақтар.
ҚАЗАҚ ТЕАТР САХНАСЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҢҒЫРТУ КЕЗЕҢДЕРІ МЕН ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАЛУЫ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
С.К. Каржаубаева*, М.Е. Жангужинова, Д.О. Карамолдаева, Б.А. Кажнабиева
Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-04
Аңдатпа. Мақалада қазақ театрының сахнасын техникалық жаңарту мәселелері қарастырылады. Мақалада көтерілген мәселенің өзектілігі республика театрларының қойылым практикасына уақытылы өзгерістер енгізу қажеттілігімен байланысты. Бұл мәселелер сахна техникасын жетілдіру және сахнаны қазіргі дәуірдегі жабдықтармен қамтудағы мәселелерін салыстырмалы және тарихи-мәдени талдауды қажет етті. Технологияның жаһандық дамуы көптеген театр мамандарын технология мен өнердің байланысы туралы байыпты ойлауға мәжбүр етті. Өйткені, сахнаның техникалық жабдықталуы қоғам театрға жүктеген міндеттердің өзгеруімен бірге өзгерді және дамыды. Бұл проблемалар театрда ежелгі уақытта пайда болды және театрдың бүкіл даму жолында бірге жүрді. Осы тұрғыдан алғанда, мынадай сұрақ туындайды: механикалық жабдықтың жаңа түрлерін іздеу керек пе, әлде театр техникасы өнерге қауіп төндіретін деңгейге жетті ме? Уақыт алға қойған көптеген сұрақтарға жауап беру үшін, ең алдымен, сахналық техниканың қалай дамығанын және оның дамуының әртүрлі кезеңдерінде театрда қандай рөл атқарғанын түсіну керек. Ол үшін өткен және қазіргі технологияларды қолданудың салыстырмалы тұрғыдан талдау қажет етті. Сондай-ақ, техникалық құралдарды пайдалану шекараларын және олар қазіргі уақытта қолданылатын салаларды белгілеу қажет.
Түйін сөздер: сценография, сахна техникасы және машинериясы, сахна кеңістігі, сандық технологиялар, театр өндірісін ұйымдастыру.
САУДА ОРТАЛЫҚТАРЫНЫҢ КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ-РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ КЕҢІСТІКТЕРІНІҢ ТАРИХИ РЕТРОСПЕКТИВАСЫ
Т.А. Киселева*, Н.Б. Сәнтай
Астана халықаралық университеті, Астана, Казақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-05
Аңдатпа. Мақалада сауда орталықтарының коммуникациялық және рекреациялық кеңістіктерінің сәулеттік-кеңістіктік ортасының эволюциясы қарастырылады. Отандық және шетелдік тәжірибені ескере отырып, әр түрлі сипаттағы және уақыттың әртүрлі нақты функционалдық талаптарына жауап беретін жобалаудың уақыт кезеңдері ажыратылады. Автордың пікірінше, жарқын мысалдарда олардың сәулет-дизайн ұйымының рөлін ескере отырып, сауда орталықтарында коммуникациялық-рекреациялық кеңістіктерді қалыптастыру принциптерін қолдануды зерттеу және салыстырмалы талдау жүргізіледі.
Түйін сөздер: коммуникациялық және рекреациялық кеңістіктер, сауда орталықтары, функционалдық және кеңістіктік ұйымдастыру, композиция, конфигурациялар, интерьер, тартылыс орталықтары.
ҚОҒАМДЫҚ КЕҢІСТІКТЕРДІҢ КҮНДЕЛІКТІ ПАЙДАЛАНУ ҮШІН ҚОЛАЙЛЫ ҚАЛА ОРТАСЫН ҚҰРУҒА ӘСЕРІ: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ҚАЛА ҚҰРЫЛЫМЫ МЫСАЛЫНДА
Ә.Е. Кожахметов*, А.Ж. Абилов, М.А. Рамазани
Қ. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық зерттеу техникалық университеті, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-06
Аңдатпа. Қалалық қоғамдық кеңістіктер азаматтарды байланыстыру, әлеуметтік іс-шараларды ұйымдастыру, жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін ынталандыру және ұжымдық белсенділік арқылы әлеуметтік өмірді жақсарту үшін қаланың әртүрлі бөліктерін байланыстырады. Дегенмен, қалалардағы қазіргі қоғамдық кеңістіктер әртүрлі топтар пайдаланатын әртүрлі қоғамдық және жеке кеңістіктерден тұрады. Зерттеу нысаны ретінде Сәтбаев, Байтұрсынов көшелерінің қиылысы және Бұқар Жырау бульвары таңдалды. Қазіргі уақытта қоғамдық кеңістік автомобиль жолдарымен бөлінген, бөлшектенген қалалық орта болып табылады. Бұл зерттеу қала құрылысының әлеуетті трансформацияларының ғылыми негізін қамтамасыз ету үшін бар қала құрылысы мәселелерін зерттейді. Бұл табылған деректер морфологиялық картаға түсіру, тікелей қатыспаған бақылау және қоғамдық аумақты суретке түсіру арқылы мұрағатталады. Зерттеулер қазіргі заманғы қала құрылысын жоспарлаудағы қоғамдық аумақтар күнделікті қолдануға үшін теңдіктің болмауына, пайдалану икемділігіне және қалалық бейресмилікке байланысты инклюзивті емес, эксклюзивті деген гипотезаны растайды.
Түйін сөздер: қалалық дизайн, қоғамдық аймақ, қоғамдық және жеке кеңістіктер, қоғам, Алматы.
АУЫЛДЫҚ ЕЛДІ МЕКЕНДЕРДІҢ ТҰРҒЫН АЙМАҚТАҒЫ ҚОҒАМДЫҚ ҒИМАРАТТАРДЫ КЕҢІСТІКТІ ОРНАЛАСУЫ
А.А. Корнилова*, А.Ш. Кайдаров
С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-07
Аңдатпа. Ауыл тұрғындарының еңбегін, өмірін және демалысын кеңістіктік ұйымдастыру осы функциялардың кеңістіктік бірігуімен сипатталады. Бұл тек тұрғын үй секторына ғана емес, коммерциялық секторға да қатысты. Өмір мен демалыс бар, бірақ жұмыс та бар; өндірістік аймақта тек жұмыс қана емес, сонымен қатар шығармашылық, өмір, демалыс (үзіліс кезінде) (тамақ және т.б.) бар. Барлық функциялар елді мекеннен тыс жерде жұмыс істейді. Қорытынды ауылды қайта құруды кең ұғымдардың жиынтығы ретінде қарастыру керек, яғни. адамдардың шағын тобына ғана тән, әртүрлі дәрежедегі және дәрежедегі қауымдастықтардың ерекшелігі.
Түйін сөздер: қоғамдық, аймақтандыру, инфрақұрылым, жағдайлар, тұрғын үй, функциялар, рекреация, демалыс аймағы, еңбек, функционалдық қажеттілік.
АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ТҰРҒЫН ҮЙ КЕШЕНДЕРІНДЕГІ ФРИДЕНСРЕЙХ ХУНДЕРТВАССЕРДІ ЖОБАЛАУ ӘДІСТЕРІНІҢ ТАРИХИ САБАҚТАСТЫҒЫ
С.Э. Мамедов
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-08
Аңдатпа. Фриденсрейх Хундертвассер бастапқы модернистік постулаттарды рационалды архитектуралық ойлаудың икемді, гуманистік және ашық жүйесіне айналдыру процесіне қатысушылардың бірі. Оның объектілері, соның ішінде архитектуралық нысандары рационализмге қарсы тұру ретінде көрінеді, экологиялық (табиғи) аспект басымдық болып табылатын шығармашылықтың жаңа түрін көрсетеді. Қазіргі кезеңде тұрғын үй кешендерінің экологиялылық деңгейін арттыруға бағытталған сәулеттік шешімдер қалалардың тұрақты даму тұжырымдамасын қалыптастыру үшін шешуші мәнге ие. Осылайша, Ф. Хундертвассердің жұмысын талдау тұрғын үй құрылымдарын жобалаудың қолданылатын әдістерін өзгертуге ықпал етеді.
Түйін сөздер: сәулетші, экология, Ф. Хундертвассер, тұрғын үй кешені, жайлы орта, Астана.
ПАНДЕМИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖАҒДАЙЫНДА ТҰРҒЫН ҮЙ ҰЯШЫҚТАРЫН ЖОСПАРЛАУ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ СХЕМАЛАРЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ЖАҢА ТӘСІЛІ
Е.М. Ниязова1,2,*, Л.Т. Нуркушева2
1«RAS GROUP PROJECT» ЖШС, Алматы, Қазақстан
2Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-09
Аңдатпа. Зерттеу мақаласы өткен пандемиялар мен эпидемияларға жауап ретінде сәулет пен дизайнды модернизациялаудың әсері мен принциптерін зерттейді. Қазіргі уақытта жобалау процесінде санитарлық-эпидемиологиялық талаптар жобалық құрамдас бөлікке ғана емес, сонымен қатар қазіргі уақытта да, болашаққа да бағытталған тұрғын үй кеңістігін аймақтарға бөлу мәселелеріне жауап беруге ықпал ететін заттық дизайн объектілерінің заттық-кеңістіктік құрылымын ұйымдастыруға жаңа талаптар қояды. Мақалада сонымен қатар, өзгерістерді тудыратын және заманауи қалалық тұрғын үйлер үшін қажет болатын негізгі қиындықтар қарастырылады.
Түйін сөздер: жайлылық, эпидемия, заманауи дизайн жабдықтары, сәулет, пандемия, микроклимат, пәтер, үй
СӘУЛЕТ ПЕН ИНЖЕНЕРИЯНЫҢ ӨЗАРА ИНТЕГРАЦИЯСЫ ТАБИҒИ-КЛИМАТТЫҚ ЖӘНЕ АНТРОПОГЕНДІК ЖАҒДАЙЛАРҒА ЖАУАП РЕТІНДЕ
Ю.В. Онищенко1,*, Г.С. Абдрасилова1, Е. Генералова2
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2Самара мемлекеттік техникалық университеті, Самара, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-10
Аңдатпа. Мақалада екі бірегей нысан – Хан-Шатыр сауда-ойын - сауық орталығы (Қазақстан, Астана) және Гейдар Әлиев орталығы (Әзірбайжан, Баку) мысалында – қоғамның жаңа үлгідегі әлеуметтік кеңістіктердегі заманауи сұраныстарына реакция ретінде пайда болған ғимараттардың архитектурасы қарастырылады-мультифункционалды, имидждік, ерекше көркемдік бейнесі бар. Зерттелетін объектілердің құндылығы айқын сыртқы сипаттамалардан басқа, олардың аймақтық табиғи-климаттық және жергілікті әлеуметтік-мәдени факторлардан туындаған инновациялық конструктивті-техникалық және технологиялық шешімдері бар. Зерттеу нәтижесінде табиғи-климаттық, антропогендік факторлардың жаңа буын қоғамдық орталықтарының архитектурасының бейнелі және конструктивті шешімдеріне әсер ету дәрежесі анықталды. Заманауи формаларды модельдеудің, көркем образдарды жаңа түсіндірудің және ғимараттарды салудың инновациялық технологияларының бірегей әдістері сипатталған.
Түйін сөздер: архитектураны бейімдеу, құрылыстың инновациялық технологиялары, жаңа буынның қоғамдық орталықтары, табиғи-климаттық және антропогендік факторлар.
ТУРИСТІК ОБЪЕКТІЛЕРДІҢ ТАРИХИ ДАМУЫ
И.И. Остапенко¹,*, О.Л. Банцерова2, А.А. Брянцев¹
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2Мәскеу мемлекеттік құрылыс университеті, Мәскеу, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-11
Аңдатпа. Мақалада ерте және ортағасырлық мемлекеттердің сауда-экономикалық қатынастарының дамуы, туризмнің дамуы мен қалыптасуы қарастырылады, әртүрлі қызмет атқарған сәулет ескерткіштері бүгінгі күнге дейін өзектілігін сақтай отырып, қазіргі жағдайда қарастырылады. Осыған байланысты сәулет кеңістігін ұйымдастыру мен функционалдық артықшылықтың өзара байланысы, объектінің мақсаты және оның қоғамның, мәдениеттің, экономиканың және саяси өмірдің әлеуметтік дамуындағы маңызы қадағаланады. Теориялық, сондай-ақ жұмыстың практикалық маңыздылығы, бұл жұмыстың нәтижелерін агроэкотуристік кешендердің жоспарлау құрылымының теориялық материалы ретінде бастаушы сәулетшілер мен дизайнерлердің мүдделеріне пайдалануға болатындығында. Бұл жұмыстың материалдары агроэкотуристік кешендердің орналасуын әзірлеуге байланысты тақырыптар бойынша дәріс сабақтарын оқуда қолданыла алады.
Түйін сөздер: сәулет, саясат, экономика, мәдениет, керуен сарайлар, туризм, нысандар.
ҚАЛАЛАРДЫҢ ҮШ ӨЛШЕМДІ ЦИФРЛЫҚ МОДЕЛІНІҢ ОРТАНЫ ЖАЙЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ РӨЛІ
Ж.Ж. Төлеген1,*, С.Б. Поморов2, Г.А. Исабаев1
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2И.И. Ползунов атындағы Алтай мемлекеттік техникалық университеті, Барнаул, Ресей
https://https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-12
Аңдатпа. Дүние жүзіндегі жаһандық урбанизация және қала халқының қарқынды өсуі қауіпсіз тұрғын үй және қоғамдық кеңістіктерді ұйымдастыру, адам өміріне қолайлы жағдайлар жасау критерийлерін анықтау, сондай-ақ елдегі өмір сапасын жақсарту үшін сәулет әдістерін іздеу мәселесінің өзектілігін күшейтеді. қалалық орта. Қазақстанның Алматы сияқты ірі қалалары күрделі және серпінді жүйелерге айналды, бұл қала құрылысына үлкен қиындық туғызады. Жоғарыда аталған мәселелерді шешудің басқа да тиімді шараларының қатарында қаланың үш өлшемді цифрлық моделін модельдеу болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты – қаланың үш өлшемді цифрлық моделінің функционалдық ерекшеліктерін талдау және Алматы қаласының жағдайлары үшін цифрлық егіздің теориялық тұжырымдамасын әзірлеу. Заманауи ғылыми зерттеулер үш өлшемді цифрлық модельдің қаланы басқару жүйесінде, оқу процесінде, қауіпсіз және жайлы қалалық ортаны жобалаудағы рөлінің тиімділігін атап көрсетеді.
Түйін сөздер: цифрлық егіз, қалалық орта, қауіпсіздік, жайлылық, модель.
САНДЫҚ КОМИКСТЕГІ ОРТА ҚҰРАМЫН ҚҰРУҒА ГРАФИКАЛЫҚ ДИЗАЙНЕРЛЕРДІ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК АСПЕКТІЛЕРІ
К.В. Чикноверова*, А.Т. Ахмедова
Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-13
Аңдатпа. Мақалада «Иллюстрация» жұмыс бағдарламасына өзгерістер енгізу мүмкіндіктерін анықтауға байланысты педагогикалық эксперименттің нәтижелері келтірілген. Инновациялардың мақсаты «Графикалық дизайн» білім беру бағдарламасы бойынша оқитын студенттерде авторлық комиксті жобалау процесінде кеңістіктік ойлауды дамыту болып табылады. Қазіргі нарықтық шындыққа сәйкес пән бойынша оқу сабақтарының мазмұны мен құрылымын өзгерту ұсынылады. Кәсіби дизайн және жарнамалық ортадағы өзекті сұраулар тек кітап графикасы саласында ғана емес, сонымен қатар заманауи графикалық дизайн өнімдерін жобалауда иллюстрациялау бойынша білімнің, дағдылардың және дағдылардың маңыздылығын арттырудың нақты көрінісін көрсетеді. 2D графикалық бағдарламаларда дәстүрлі көркемдік және сандық графикалық құралдармен үш өлшемді және төрт өлшемді ортаны құрудың нұсқалары зерттелуде. Болашақ графикалық дизайнерлерді сандық иллюстрацияның рөлін арттыру жағдайында комиксте кеңістік құруға үйретудің жаңа әдістері қарастырылуда. Қоршаған орта компоненттерінің визуалды иерархиясын құрудың өзекті технологиялармен байланысы анықталды.
Түйін сөздер: цифрлық комикс; орта; сандық иллюстрация; композиция; визуалды иерархия.
ҚҰРЫЛЫС КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ МЕН МАТЕРИАЛДАРЫ
ШАҒЫН ӨНЕРКӘСІПТІК ҚАЛДЫҚТАРДЫ ТОЛТЫРҒЫШТАРДЫҢ ӨЗДІГІНЕН ТЫҒЫЗДАЛАТЫН БЕТОН САПАСЫНА ӘСЕРІ
К. Акмалайұлы1, Д.А. Ахметов1, А.Ж. Джетписбаева1,*, Ким Кванг Дон2
1Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы, Қазақстан
2Yooshin Engineering Corporation, Корея
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-14
Аңдатпа. Осы мақалада көрсетілген зерттеудің алғышарты құрылыс материалдары өнеркәсібінде жиі қолданылатын өнеркәсіптік қалдықтарды жою қажеттілігі болып табылады. Сондай-ақ, қарқынды дамып келе жатқан құрылыс индустриясы ғалымдардың назарын және олардың жұмыстарын құрылыс жұмыстарын жүргізу технологиясын жетілдіруге бағыттауды талап етеді. Осылайша, мақала Қазақстанда бар әртүрлі ұсақ дисперсті толтырғыштардың (өнеркәсіптік қалдықтардың) өздігінен тығыздалатын бетон қоспаларына (SCC) және олардың реологиялық, физикалық және техникалық қасиеттеріне әсерін зерттеуге арналған. Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, ұсақ дисперсті толтырғыштың ең тиімді түрі және жергілікті шикізатқа негізделген жоғары сапалы SCC қоспасын алуға мүмкіндік беретін минералды қоспаның ең оңтайлы түрі анықталды. Нәтижесінде микро кремний диоксидін басқа өндірістік қалдықтармен салыстырғанда қолдану ерте қатаю кезеңінде жоғары қысу беріктігі бар SCC конгломератын алуға әкелді. Экономикалық тиімділік және сапаны арттыру тұрғысынан зерттеу нәтижелері Қазақстанда жұмыс істейтін тауарлық бетон өндірушілер үшін практикалық құндылыққа ие.
Түйін сөздер: өздігінен тығыздалатын бетон, сенімділік, бетон қоспасы, өнеркәсіптік қалдықтар, қалдықтардан жасалған ұсақ дисперсті толтырғыш.
БЛОҚТЫҚ-МОДУЛЬДІК ҚҰРЫЛЫСТЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ: ТҰРҒЫН ҮЙ МӘСЕЛЕСІН ШУШУ ТӘСІЛІ
Е.Т. Әуесбаев*, А.Ж. Сундетова
Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-15
Аңдатпа. Мақалада классикалық күрделі құрылысқа балама болып табылатын модульдік құрылыс қарастырылады. Модульдік ғимараттардың бірқатар артықшылықтары бар, мысалы: модульдік құрылымды тұрғызудың жылдамдығы, құрылыс жұмыстарының төмен құны, құрылымның әмбебаптығы, қондырманың мүмкіндігі, жаңа жерде бөлшектеу, тасымалдау және жинау мүмкіндігі, құрылыс маусымдығы. Заманауи жағдайларда, жылдамдық пен әмбебаптық маңызды болған кезде, бұл тақырып құрылыс нарығында өзекті болып табылады.
Түйін сөздер: блок-модульдік құрылыс, жылжымалы және жылдам құрастырмалы құрылыс, блок-модуль, жылдам құрылыс, қолжетімді баспана.
СУ ӨТКІЗУ ҚҰРЫЛЫМДАРЫНЫҢ ЖАҢА КОНСТРУКЦИЯЛАРЫН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДА НЕГІЗДЕУ
С.Т. Әбілдаев*, Г.Ә. Сарбасова, С.Қ. Жолдасов, В.Н. Алибекова
М.Х. Дулати атындаға Тараз өңірлік университеті, Тараз, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-16
Аңдатпа. Ғылыми жұмыста су өткізу құрылымдарының жаңа конструкциялары және оларды жетілдіру мәселелері келтірілген. Осы жұмыста ұсынылған өнертабыстың маңызы, дюкердің кіру бөлігі – құбырдың диаметріне ұзындығы тең және құбыр осімен орналасқан, құбыр диаметрінің 1/8 бөлігіндей бойлық саңылаулы тесік түрінде жасалған. Осы жұмыс нәтижесінде су өткізу құрылымдарын жақсарту арқылы, оның ішінде дюкерлердің жаңа конструкцияларын өндіріске енгізуде экономикалық тиімділік бірнеше есе өседі деп күтілуде.
Түйін сөздер: гидротехникалық құрылылымдар, өткізу құрылымдары, дюкер, құбыр ұштамалары, су құбыры, бұрандалы ағын.
О ВЛИЯНИИ РАЗЛИЧНЫХ ФРАКЦИЙ НА МАКСИМАЛЬНУЮ ПЛОТНОСТЬ И ОПТИМАЛЬНУЮ ВЛАЖНОСТЬ МЕЛКОЗЕРНИСТОГО КОМПОНЕНТА ГРУНТОВОЙ СМЕСИ
И.И. Бекбасаров, К.Т. Суйеншбаева*
Таразский региональный университет имени М.Х. Дулати, Тараз, Казахстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-17
Аннотация. Представлены результаты исследований по экспериментальной оценке влияния содержания (по массе) различных фракций мелкозёма на его максимальную плотность и оптимальную влажность. Показано, что за счет увеличения определенной фракции можно добиться наибольшего значения плотности и наименьшего значения влажности мелкозёма при его требуемом количестве в смеси. Для подбора оптимального состава грунтовых смесей при возведении насыпных земляных плотин рекомендуется проводить аналогичные лабораторные испытания.
Ключевые слова: плотина, грунтовая смесь, мелкозём, частицы, образец, масса, плотность в сухом состоянии, оптимальная влажность.
ТҮРЛЕНДІРГІШ ҚОСПАЛАРДЫҢ КЕРАМИКАЛЫҚ КОМПОЗИЦИЯНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІНЕ ӘСЕРІ
Г.Б. Ибраимбаева1,*, Г.К. Абилдаева2, С.Ә. Шираханов1, Ә.М. Сагиндыкова1
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2«КазСертик-А» ЖШС, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-18
Аңдатпа. Түрлендіргіш қоспалардың керамикалық массалардың қасиеттеріне әсерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Керамикалық массаны күріш сабанын қолдану және бентонит пен беттік белсенді заттар түріндегі пластификациялаушы қоспалармен кешенді белсендіру қалыптау ылғалдылығының төмендеуіне және керамиканың физика-механикалық қасиеттерінің жақсаруымен қатар күйдіру температурасын 50-100оС төмендететіні көрсетілген. Иілімді қалыптау әдісімен керамикалық кірпіш алу үшін илемділігі төмен саздақ, бентонит, күріш сабаны және беттік активті зат қосылған керамикалық композицияның оңтайлы құрамы анықталды.
Түйін сөздер: керамикалық композиция, беттік активті заттар, күріш сабаны, шартты тиімді керамика.
ӨРТТЕН КЕЙІНГІ АУЫР СУСПЕНЗИЯЛАР ЦЕХЫ ҒИМАРАТЫНЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ БОЙЫНША ҰСЫНЫСТАР
С.К. Кожасов1, Т.А. Толкынбаев2, Ш.Б. Толеубаева2,*, А.К. Қожас2, А.Т. Мухамеджанова2
1Қазақстандық көпсалалы қайта құру институты, Қарағанды, Қазақстан
2Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-19
Аңдатпа. Ауыр суспензия цехы ғимаратының негізгі көтергіш конструкцияларының техникалық жағдайына баға берілді. Цех ғимаратын тексеру кезінде апаттық немесе апатқа дейінгі жағдайдағы көтергіш конструкцияларын жедел анықтауға баса назар аударылады. Көтергіш конструкцияларының өртенуінің негізгі себептері анықталды. Металл конструкцияларының қатты зақымдану дәрежесі олардың деформацияларымен, ферма тораптарындағы элементтердің жыртылуымен және олардың пульпа қосылыс бағыттағыштарының үзілуімен, бағаналардың қабырғаларының қисаюымен және қорғаныс жабынының бұзылуымен анықталады. Ақаулы және зақымдалған металл конструкцияларының пайдалану жарамдылығын қалпына келтіру үшін ұсыныстар ұсынылған.
Түйін сөздер: суспензия, зерттеу, металл конструкциялары, зақымдану, фермалар, өткелдер, жіктер.
ЖҰМСАҚ ЖИҺАЗҒА АРНАЛҒАН ЖАҢА ҚАПТАУ МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІН ЗЕРТТЕУ
Э.Б. Құрманбекова*, А.К. Самбетбаева
Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-20
Аңдатпа. Мақалада жұмсақ жиһазға арналған жаңа қаптау маталарының техникалық сипаттамаларын эксперименталды түрде зерттелгені қарастырылған. Сондай-ақ сынақтардың негізгі әдістері, зерттеу үшін қолданылатын жабдықтар мен материалдар көрсетілген. Мақаланың мақсаты — жұмсақ жиһаз өндіруге арналған жаңа қаптау материалдарының техникалық сипаттамаларын зерттеу және олардың төзімділігін болжау. Зерттеу негізінде флок қаптау материалы шенилл қаптау материалына қарағанда тозуға төзімді екендігі анықталды және кеңсе мен қоғамдық жиһаз жасау үшін ұсынылады. Нәтижелер қаптау материалдарының қызмет ету мерзімін болжауға және белгілі бір жағдайлар үшін ең қолайлы түрін таңдауға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: жиһаз, материал, қаптау матасы, шенилл, флок.
КӨБІКТІ БЕТОН ӨНДІРІСІ ҮШІН ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚҰМ МЕН ЦЕМЕНТТІҢ ФИЗИКА-МЕХАНИКАЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ
Р.Е. Лукпанов1, Д.С. Дюсембинов1, А.Д. Алтынбекова1,2,*, С.Б. Енкебаев, Ж.Б. Жантлесова1,2
1ЖШС «Solid Research Group», Астана, Қазақстан
2Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Астана, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-21
Андатпа. Мақалада құм мен цементтің қасиеттерін тәжірибелік зерттеулердің нәтижелері берілген. Физика-механикалық көрсеткіштері бойынша әртүрлі өндірушілердің цементтеріне салыстырмалы зерттеу жүргізілді, сонымен қатар Ақмола облысындағы карьер құмын өндіретін учаскелер талданып, физика-механикалық көрсеткіштері бойынша сипаттамалары берілді. Портландцементтердің физика-механикалық сипаттамаларын бағалау үш түрі бойынша жүргізілді. Негізгі бағалау параметрлері: қату уақыты, қысу және иілу күші. Жүргізілген зерттеулер физика-механикалық көрсеткіштері бойынша Елтоқ кен орнындағы құмды (1 типті) көбікті бетон өндірісінде құрылыс мақсатында пайдалануға болатынын көрсетті. Портландцементтердің қату уақыттары мен беріктік қасиеттерін салыстырмалы талдау бетонның беріктігінің даму кинетикасына ең жақсы әсер ететін Көкше-цементтің (3 типті) екенін көрсетеді. Параметрлер негізінде, сонымен қатар олардың бетонның физика-механикалық қасиеттеріне тиімділігін ескере отырып, одан әрі зерттеу үшін 3 типті құрам таңдалды.Қасиеттерді зерттеу нәтижесінде құмдар мен цементтердің көбікті бетон өндірісінде қолайлы екендігі көрсетілді.
Түйін сөздер: цемент, құм, көбікті бетон, физика-механикалық көрсеткіштері, гранулометриялық құрамы.
ҚАПТАЛҒАН ШАРУАШЫЛЫҚАРАЛЫҚ АРНАЛАРДЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАЙ-КҮЙІН ДАЛАЛЫҚ ЖАҒДАЙДА ЗЕРТТЕУ
Ж.Н. Молдамұратов1,*, Ш.М. Құлтаева1, А.А. Игликов2, А.Ш. Асылбеков2
1Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
2М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті, Тараз Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-22
Аңдатпа. Мақалада ауыл шаруашылығындағы суару жүйелерінің маңызды элементі болып табылатын шаруашылық аралық арналардың қаптамаларының техникалық жай-күйін далалық зерттеу мәселелері қарастырылды. Зерттеудің мақсаты – заманауи зерттеу әдістерін қолдануға негізделген қаптамалардың техникалық жағдайын далалық зерттеу әдістемесін жасау. Зерттеуде аймақтың ауылшаруашылық аудандарындағы шаруашылық аралық арналардың қаптамаларын далалық зерттеу нәтижелері көрсетілген. Зерттеу көрсеткендей, шаруашылық аралық арналардың қаптамасы эрозия, көшкін, жарықшақтар және деформация сияқты әртүрлі ақауларға бейім. Бұл ақаулардың күрделілігі топырақтың сипаттамаларына, қаптамалардың құрылымы және арналардың гидрологиялық режиміне байланысты. Топырақтың геологиялық құрылымының ерекшеліктерін, гидрологиялық жағдайларды және қаптамалардың тұрақтылығына әсер ететін басқа факторларды ескеретін қаптамалардың техникалық жай-күйін бағалау үшін критерийлер жиынтығы әзірленді.
Түйін сөздер: суару арналары, қаптау, шөгінділер, шөгінділер, ақаулар.
ЖҮЗБЕЛІ БҰРҒЫЛАУ ПЛАТФОРМАЛАРЫНЫҢ ЗӘКІР ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ СТАТИКАЛЫҚ ЕСЕБІ
Д.У. Сугиров*, М.Ж. Нигметов, Г.Г. Байсарова, К.Ш. Ержанов, Н.А. Жайылхан
Ш. Есенов атындағы Каспий технологиялар және инжиниринг университеті, Ақтау, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-23
Аңдатпа. Зерттеудің өзектілігі – қымбат жүзбелі құрылыстарды жалға беру жүйесінің үздіксіз жұмысын қамтамасыз етудің маңыздылығы. Кез келген сыртқы әсер ету кезінде ұстап қалу жүйесі жүзбелі объектінің қалыпты пайдаланылуын жалғастыруды қамтамасыз етуі тиіс. Бұған статикалық есептеулер арқылы осы жүйелердің негізгі параметрлерін анықтау арқылы қол жеткізу ұсынылады. Зерттеудің мақсаты-қалқымалы құрылымдардың байланысын есептеудің қолданыстағы тәсілдері мен әдістерін қарастыру және статикалық қондырғыда жүйенің параметрлерін алу. Бұл жұмыстың әдіснамалық негізі стандарттар мен ережелерден, сондай-ақ бірқатар отандық және шетелдік мамандардың зерттеулерінің негізгі нәтижелерінен тұрады.
Түйін сөздер: жүзбелі құрылыс, зәкірлік ұстау жүйесі, статикалық есептеу, жүзбелі объектінің орын ауыстыруы.
ӘРТҮРЛІ КЕДІР-БҰДЫРЛЫ АРНАЛАРДЫ ЕСЕПТЕУДІҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ӘДІСТЕРІН СЫНИ ТАЛДАУ
С.Ж. Тәттібаев*, С.Қ. Жолдасов, Б.У. Усенбаев
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті, Тараз, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-24
Аңдатпа. Бұл мақалада көпжылдық зерттеулер нәтижесінде нақты орындалған жұмыстарды кедір-бұдырлы арналарды есептеулерінен алынған мәліметтерді сыни тұрғыда талдап, олардың әдістерін қолдану барысы қарастырылады. Ағынның қозғалған кездегі төмендетілген кедір-бұдырлық коэффициентінің мәні әрқашан арнаны құрайтын кедір-бұдырлық коэффициенттерінің ең үлкен мәндерінің бірінен жоғары болады. Арналардың көлденең қимасы бойынша табаны бұжырлығы әртүрлі болуы мүмкіндігін ескеріп, жалпы есептің формуласын қорытып шығаруға арналады.
Түйін сөздер: кедір-бұдырлық коэффициенті, эквивалент, арна, ағынсу, қимылды қима, гидравликалық радиус.
ИНЖЕНЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕР МЕН ЖЕЛІЛЕР. ЭКОЛОГИЯ
САНИТАРЛЫҚ-ҚОРҒАУ АЙМАҒЫН КӨГАЛДАНДЫРУ ЖОЛЫМЕН МЕКЕМЕНІҢ ТЕХНОГЕНДІК ЛАСТАНУЫН ТӨМЕНДЕТУ
Г.Ж. Нұрұлдаева1,*, Г.А. Жанекешова2
1Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы, Қазақстан
2ЖШС «Timal Consulting Group», Атырау, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2023.1-25
Аңдатпа. Химиялық ластануға төзімді ағаш түрлері мен бұталарды пайдалана отырып, өнеркәсіптік аумақтарды көгалдандыру шаң мен газдың қауіпті концентрациясын төмендетуге мүмкіндік береді, объектінің айналасындағы шудың, дірілдің, электромагниттік өрістердің іргелес аумаққа теріс физикалық әсерін төмендетеді. Өнеркәсіптік орындарының ластаушы заттарымен көгалдандыру аймағының зақымдалу көлемінің ұлғаюы өнеркәсіп аумағының қоршаған ортаға ластануының арта түскенін түсетінін айғақтайды. Фитотоксикалық ластаушы заттар шығарындыларының ең қуатты көздері мұнай өндіру және өңдеу кәсіпорындары болып табылады. Мақала Атырау облысының «Сазанқұрақ» ЖШС аумағын көгалдандыру мәселесіне арналған. Кәсіпорындағы негізгі ластаушы заттардың бірі-бейорганикалық шаң. Шаңның концентрациясы мен әсер ету ұзақтығы жел раушанына, топографиясына және шығарындылар көздерінің орналасуына байланысты. Кәсіпорынның жұмыс режимін кешенді талдау негізінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, санитарлық-қорғаныс аймағында тұрақты көгалдандыру бойынша ұсыныстар жасалды. Ластаушы заттардың биологиялық сорбциясының ерекшеліктері және өнеркәсіптік объектілер аумағында техногендік аномалиялардың қалыптасуы зерттелді. Батыс Қазақстандағы ағаштар мен бұталардың негізгі түрлерінің жеке тұрақтылығына сипаттама берілген. «Сазанқұрақ» шикі мұнай өндіру кен орнындағы аумақтарды көгалдандыру жөніндегі іс-шаралар жүйесі негізделген.
Түйін сөздер: көгалдандыру, кен орны, шаң, шу, ауыр металдар, санитарлық-қорғау аймағы, аумақты абаттандыру, техногенді ластану.