4(82)
Нөмірді жүктеу (PDF)
СӘУЛЕТ және ДИЗАЙН
СӘКЕН НАРЫНОВ ӨНЕРІ: СӘУЛЕТ ПЕН ТОПОЛОГИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТТЕРДІҢ СИМБИОЗЫ
Г.С Абдрасилова1, Л.М. Аукхадиева1*
1Халықаралық білім беру корпорациясы (КазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-15
Аңдатпа. Қазақстандық сәулетші Сәкен Нарыновтың шығармашылығы жаңашылдық қасиеттерінің арқасында түрлі елдердің зерттеушілерінің қызығушылығын тудырып отыр. Оның жұмыстары үш топқа бөлінеді: топологиялық эксперименттер; қоғамдық және тұрғын үй құрылыстары; футуристік жобалар. Мақала ғылыми жарияланымдарды зерттеу, сәулетшімен әңгімелесу, шебер мұрағатынан алынған жобалық-графикалық құжаттар негізінде жазылған. С.Нарыновтың шығармашылығын талдау Қазақстанның қазіргі өңірлік архитектурасындағы жаңа бағыттарды анықтауға мүмкіндік береді.
Түйін сөздер: Сәулетші Сәкен Нарынов, аймақтық сәулет, Қазақстан сәулеті, аймақтық бірегейлік, топологиялық формалар.
ҚАЛА МАҢЫНДАҒЫ АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІҢ ЖОБАЛАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
К.К. Арынов 1*, А.С. Нұрғай 1
1 Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-12
Аңдатпа. Бұл мақала отандық және шетелдік ауылшаруашылық нысандарын жобалау тәжірибесін зерттеуге, Қазақстанда ауылшаруашылық өнімдерін өсіру, сақтау, қайта өңдеу және сату үшін қала маңындағы көпфункционалды ауылшаруашылық кешенінің архитектурасын перспективалық дамытуға арналған. Кешенді зерттеу нәтижесінде архитектуралық ұсыныстар жасалып, функционалдық аймақтар анықталды: демалыс аймағы, жылыжайлар, тұрғын алап, ландшафттық аймақ, рекреациялық типтегі елді мекен (туризм, демалу және аң аулау) және сауда жәрмеңкесі.
Түйін сөздер: архитектура, аймақтау, қала сыртындағы агроөндірістік кешен, көпфункциялы орталық.
АРБЕКОВ ОРМАНЫ-ҚАЛАДАҒЫ ОРМАН
Т.Б. Ефимова*
Пенза мемлекеттік сәулет және құрылыс университеті, Пенза, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-17
Аңдатпа. Мақалада Пенза қаласының ең ірі көгалдандырылған массивтерінің бірі – Арбеков орманы қарастырылған. Осы объектінің және оған іргелес аумақтың даму тарихы Арбеков орманы Пенза қаласының ерекше қорғалатын табиғи аумағы болып табылатындығы туралы түсінік береді. Арбек орманы аумағының қазіргі жағдайы мен даму перспективалары қарастырылуда.
Түйін сөздер: орман алқабы, көгалдандыру, қала құрылысы, қалалық көгалдандыру, орман.
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ-ОЙЫН-САУЫҚ САЯБАҚТАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ
Н. Ж. Козбагарова1 , A. Ж. Шаймұратова1*
Халықаралық Білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы)
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-14
Аңдатпа. Мақалада әртүрлі жастағы көптеген келушілер мен инвесторларды кеңінен қызықтыратын ең үлкен ойын-сауық саябақтар жөнінде баяндалған. Дисней саябақтарын құру тұжырымдамалары, сондай-ақ АҚШ, Франция және Қытай мысалында аймақтық сәйкестік мәселелері қарастырылған. Ең ерте құрылған –Мадуродамнан бастап, мини-парктердің ең танымал франшизасы – Леголандке дейінгі миниатюралар саябақтарындағы сәулет-жоспарлау шешімдерінің ерекшеліктері сипатталған.
Талдау барысында Ойын-сауық саябақтарына арналған сәулет-дизайнерлік шешімдердің негізгі қағидалары анықталды.
Түйін сөздер: ойын-сауық саябағы, аймақтарға бөлу, саябақ кеңістігі, аумақ, аймақ, тақырыптық саябақ, бағдарламалық-ойын-сауық саябақтары.
ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ АСПЕКТ ТҰРҒЫН ҮЙ КЕШЕНДЕРІНІҢ СӘУЛЕТ-ЖОСПАРЛАУ ҚҰРЫЛЫМЫН АЙҚЫНДАЙТЫН ФАКТОР РЕТІНДЕ
А.А. Корнилова¹, С. Э. Мамедов²*
¹С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
²Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-11
Аңдатпа. Мақалада тұрғын үй кешендерін сәулеттік-жоспарлау жағынан ұйымдастырудағы әлеуметтік-экономикалық факторлардың маңызы талданады. Зерттеуде қолайлы сәулет ортасын қалыптастыру кезінде халықтың негізгі қолайсыз жағдайлары мен қажетті қажеттіліктерін анықтау үшін статистикалық мәліметтер мен халықтың әлеуметтік сауалнамасы қолданылады. Алынған мәліметтерді өңдеу нәтижесінде әртүрлі әлеуметтік топтар мен олардың қалауы қалыптасады.
Түйін сөздер: өмір сүру жайлылығы, өлшемдері, әлеуметтік топтар, сәулет-жоспарлау құрылымы, тұрғын үй кешендері.
ЖАҺАНДЫҚ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АПАТТАР ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ҚАЛА МЕН УАҚЫТША ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚОНЫСТАНУДЫҢ ӨЗАРА ІС-ҚИМЫЛ ПРОБЛЕМАСЫ
Е.Г. Лапшина1, П.А. Бородин1*
Пенза мемлекеттік сәулет және құрылыс университеті, Пенза, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-16
Аңдатпа. Қазіргі техногендік өркениет адамзаттың одан әрі дамуына қауіп төндіретін жаһандық проблемаларға тап болды. Қиын жағдайға байланысты осы тарихи кезеңде халықты қоныстандырудың негізгі нысаны ретінде қалаларды орнықты дамыту қағидаты ұсынылды. Авторлар пандемияны жеңу үшін және тұтастай алғанда табиғатқа теріс антропогендік әсерді өтеу, экологиялық қауіпсіздікке қол жеткізу үшін уақытша елді мекендерді ұйымдастыру мәселесін анықтады.
Түйін сөздер: қала құрылысы экологиясы, қала экожүйесі, техно-өркениеттің жаһандық сын-тегеуріндері, уақытша эко-қоныс.
ЛИДОН СИНГАПУР " ТҰРҒЫН ҮЙ КЕШЕНІ АРХИТЕКТУРАСЫНДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕК
С.Э. Мамедов*
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-13
Аңдатпа. Мақалада экологиялық аспект тұрғысынан Захи Хадид жобасы - "Лидон Сингапур" тұрғын үй кешені талданады. Негізгі сызбаларды (бас жоспар, қабаттар мен қималар жоспарлары) зерделеу кезінде тұрғын үй құрылымындағы экологиялық деңгейді арттыратын сәулет-жоспарлау шешімдері анықталады. Бұл архитектуралық әдістер тұрғын үй ортасының жайлылық дәрежесін арттырады және қалалық құрылымның тұрақты дамуын қалыптастыруға ықпал етеді.
Түйін сөздер: экологиялық таза, тұрғын құрылымы, көгалдандыру, жайлылық, Заха Хадид.
ЦИФРЛАНДЫРУ КОНТЕКСТІНДЕ СӘУЛЕТ ЖОБАЛАРЫН ЖАСАУДЫҢ РЕТРОСПЕКТИВАСЫ МЕН ҚАЙШЫЛЫҚТАРЫ
А.С.Набиев1, С.Б. Поморов²*
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
2И.И. Ползунов ат. Алтай мемлекеттік техникалық университеті, Барнаул, Ресей
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-08
Аңдатпа. Зерттеу мақаласында сәулет жобаларын жасаудың ретроспективасы қарастырылған, сәулетшілердің тәжірибесі жүйеленген, цифрлық архитектураның дамуындағы қайшылықтар және оның дәстүрлі дизайнмен байланысы анықталған. Сонымен қатар, цифрлық өркениеттің қалыптасуы контексінде цифрлық архитектураның проблемалары мен дамуы атап өтілді. Евклид емес геометрия негізінде объектілерді жобалау тенденциялары анықталды, Постмодернизм мен параметрдің ерекшеліктері жүйеленді, "саннан пішінге"көзқарастың қауіптері мен салдары негізделді.
Түйін сөздер: сәулет жобасы, цифрландыру, қалыптастыру, сандық сәулет, қоршаған орта, сандық технологиялар.
ЖАҒАЛАУ АЙМАҚТАРДЫҢ ЖОБАЛЫҚ ТАЛДАУЫ
А.Қ.Туякаева1, К.Д. Керимова1*
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-04
Аңдатпа. Бұл мақалада Қазақстан қалаларының қоршаған орта сапасын жақсартудың жолында неғұрлым тиімді әдістерін белгілеп, мәселелерін анықтап жою мақсатында, жағалау маңындағы аумақтарын сәулеттік жобалау алдындағы талдау тәжірибесі қарастырылады. Халық арасында жүргізілген әлеуметтік сауалнама мен аумақты зерттеу нәтижелері келтірілген.
Түйін сөздер: жобалау алдындағы талдау, жағалау аймақтары, социологиялық зерттеулер, су кеңістігін жаңғырту, қала жағалаулары, жағалау аймақтары, акваторияны қайта құру.
ЖОҒАРЫ ТЫҒЫЗДЫҚТЫ ТӨМЕН ҚАБАТТЫ ТҰРҒЫН ҮЙ ҚҰРЫЛЫСЫ: НЕГІЗГІ ҰСЫНЫСТАР МЕН ТАБЫСТЫ МЫСАЛДАР
А.А. Рамазанова¹, А.З. Исина²*
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-09
Аңдатпа. Бұл мақалада аз қабатты тұрғын үйлер типологиясы және әртүрлі де көп қырлы қалалық ортаны қалыптастыру мүмкіндігі қарастырылған. Оның қала құрылысының аспектілері, сәулеттік жоспарлауы мен композициялық әлеуеті зерттелуде. Осы типтегі тұрғын үйдің негізгі сипаттамаларын зерттеумен қатар, жоғары тығыздықты аз қабатты тұрғын үйдің негізгі элементтерінің бірі ретінде танылған жеке ашық алаңдарды енгізудің артықшылықтарын талдауға бағытталған.
Түйін сөздер: жоғары тығыздықтағы аз қабатты тұрғын үйлер, сәулеттік ұйым; қалалық орта.
ҚҰРЫЛЫС КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ МАТЕРИАЛДАРЫ
ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫН ӨНДІРУ КЕЗІНДЕ ТАБИҒАТТЫ ҰТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ РЕСУРСТАРДЫ ҮНЕМДЕУ
К.А. Акмалаев1*, Р.Е. Нурлыбаев2, Е.С. Орынбеков3
1Satbayev University, Сәулет және құрылыс институты, «Құрылыс және құрылыс материалдары» кафедрасы, Алматы, Қазақстан,
2«SAVENERGY» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, Алматы, Қазақстан
3 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-10
Аңдатпа. Табиғи цеолиттерді пайдалану және өнеркәсіптік суды тазарту процестерінде қолданылатын пайдаланылған сорбент-цеолиттерді кәдеге жарату мәселесі қарастырылады. Оларды портландцемент пен бетон өндірісінде қоспалар ретінде, пайдаланудың перспективалы мүмкіндігі көрсетілген. Цеолит құрылыс материалдары өнеркәсібіндегі ең құнды минерал болып табылады. Цеолиттер – құрамында катиондар ретінде периодтық жүйенің I және II топтарының элементтері, атап айтқанда натрий, калий, магний, кальций, стронций және барий бар кристалды сулы алюмосиликаттар.
Түйін сөздер: алюмосиликаттар, цеолит, цемент, синтез, қоспа, құрылыс материалдары, клиноптилолит, қаңқа.
КӨМІРПЛАСТИКТЕРМЕН АРМАТУРАЛАНҒАН ТЕМІРБЕТОН АРҚАЛЫҚТАРЫНЫҢ КЕРНЕУЛІ-ДЕФОРМАЦИЯЛАНҒАН КҮЙІН ЗЕРТТЕУ
И.С. Бондарь1*, Салман Аль Дулайми Салман Давуд2, Д.Т. Алдекеева1, Р.С. Имамбаева3, Т.Д.Абаканов3
1Логистика және көлік академиясы, Алматы, Қазақстан,
2 Жоғары білім және ғылыми зерттеулер министрлігі, Багдад, Ирак,
3 Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-05
Аңдатпа. Мақалада темірбетон арқалықтарының далалық зерттеулері, сыну сұлбалары және темірбетон элементтеріндегі сызаттардың пайда болу сипаты, дамуы қарастырылады. ANSYS бағдарламалық-есептеу кешенінде темірбетон арқалықтардың кернеулі-деформациялық күйін модельдеу, далалық және сандық зерттеулердің нәтижелерін салыстыру. Талшықты пластмассалармен (көміртекті талшықты арматураланған пластмассалар) күшейтілген арқалықтарды соңғы элементтерді модельдеу әдісі ұсынылған. Сандық модельдеу нәтижесінде алынған сыну сұлбаларын салыстыру ұсынылған.
Түйін сөздер: темірбетон арқалықтарын табиғи зерттеу, сәулелерді ақырлы элементтік модельдеу әдісі, көміртекті талшықтармен күшейту.
ТЕГІС ЖОЛ КИІМІН ӘДІСТІ ҚУАТТАНДЫРУ
М.Я. Квашнин1, И.С. Бондарь1*, Д.Т. Алдекеева1, Н.С. Имамбаев2
1Логистика және көлік академиясы, Алматы, Қазақстан
2 М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті, Петропавл, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-06
Аңдатпа. Мақалада топырақтары әлсіз аймақтарда жол төсеніштерін және қатты емес жол төсемдерін нығайту әдісі қарастырылады. Геосинтетикалық материалдарды пайдалану жер асты қабатының және жол жабынының жағдайына, әсіресе соңғы жылдардағы көлік жүктемесінің артуы жағдайында оң әсер етеді. Жүргізілген жұмыстар болашақта жолды күтіп ұстауға және пайдалануға кететін шығындарды азайтуға мүмкіндік береді, өйткені жабынның құрылысы еліміздің күрделі табиғи-климаттық жағдайында жұмыс істегенде әлдеқайда ұзағырақ болады.
Түйін сөздер: полимерлі геогридтер (геогридтер), төсемдерді жобалау және салу технологиясы.
АЛДЫН АЛА КЕРНЕЛГЕН АРҚАЛЫҚТЫ ҚҰЙМА ЖАБЫННЫҢ МОНИТОРИНГІ
Т.А.Толкынбаев1, А.Д.Мехтиев2, А.К.Қожас3, Ш.Б.Толеубаева1*, Б.Б.Аубакирова4
1Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
2С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
3 Е.А.Букетов атындағы Қарағанды университеті, Қарағанды, Қазақстан
4 М.Қозыбаев атындағы Солтүстік-Қазақстан университеті, Петропавловск, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-03
Аңдатпа. Құрылыс конструкцияларының кернеулі-деформацияланған күйін бақылау әдісі әзірленді. Жарықтарды бақылау үшін электронды маяктарды пайдалана отырып, құйма жабынның конструкцияларына техникалық тексеру жүргізілді. Құйма темірбетон конструкцияларын бақылау жүйесінің негізі жарық толқыны параметрлерінің өзгеруін бақылауға негізделген талшықты-оптикалық технология болып табылады. Эксперименттік бөлікті жүргізу үшін талшықты-оптикалық сенсорларды сынау үшін схема жасалды.
Түйін сөздер: құйма жабын, негізгі және екінші арқалықтар, бетонның сығылу беріктігі бойынша сынағы, геодезиялық бақылау, кернеулі-деформацияланған жағдайдағы мониторинг, тексеру есебі, оптикалық талшық, инспекциялық бақылау.
ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АУМАҒЫН ЗЕРТТЕУДЕ ЛАНДШАФТЫҚ-ГЕОХИМИЯЛЫҚ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ
Н.Т.Шогелова 1, С.А.Сартин 2
1Халықаралық білім беру корпорациясы (ҚазБСҚА кампусы), Алматы, Қазақстан
2Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті, Петропавл, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-02
Аңдатпа. Мақалада Солтүстік Қазақстан облысының шекаралас аумағындағы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің экологиялық жағдайын бағалау және жерді пайдаланудың қолданыстағы құрылымын оңтайландыру үшін қажетті іс-шараларды анықтау мәселелері қарастырылады. Зерттелген шекара аймағы құрғақ дала және дала ландшафттары аймағында орналасқан, олардың арасында көтерілген жазықтарға қатысты құрғақ дала ландшафттары басым.
Түйін сөздер: ландшафт, Солтүстік Қазақстан облысы, ландшафтық-экологиялық зерттеулер, құрғақ дала ландшафты, дала ландшафты.
ИНЖЕНЕРЛІК ЖҮЙЕЛЕР және ЭКОЛОГИЯ
«АҚ ҚАЙЫҢ» ҚАЙҒЫЛЫ СЫРҒЫМАСЫНЫҢ СЫРҒЫМА АЛДЫНДАҒЫ КЕРНЕУЛІ-ДЕФОРМАЦИЯЛАНҒАН КҮЙІН ҚАЙТА ҚҰРУ
А.Р. Баймахан1, А. Сериккызы2, Г.М., Баймаханова3, A.K. Рысбаева4*, Р.Баймахан5
1Х.Досмухамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті, Атырау, Қазақстан
2.5Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық Университеті, Алматы, Қазақстан
3Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Алматы, Қазақстан
4Халықаралық білім беру корпорациясы, Алматы, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-01
Аңдатпа. Солтүстік Тянь-Шаньның «Ақ қайың» қайғылы сырғымасының сырғыма алдындағы жай-күйін қайта құру және зерттеу әдістемесі ұсынылған. Көлбеу қабатты құрылымның топырақ шөгінділерінің кернеулі-деформацияланған күйін (ҚҚС) зерттеудің моделі мен шектік-элементтік алгоритмі қысқаша ұсынылған.
Қайғылы жағдайға әкелген көлбеу қабат бойындағы кернеудің қауіпті концентрациясының жинақталу орындары көрсетіледі. Эпьюралық диаграммалар кернеудің бұзылуға бейім кернеудің қауіпті концентрациясының басқа бөлімдерін көрсетеді.
Түйін сөздер: беткей, жер, қабаттар, химиялық процестер, анизотропия, модель, көшкін.
ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ТАБИҒИ ҒЫЛЫМДАР. ЭКОНОМИКА
ҒЫЛЫМИ-БІЛІМ БЕРУ ҚЫЗМЕТІН ҚОЛДАЙТЫН ИНТЕГРАЦИЯЛАНҒАН ТАРАТЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ҚҰРУ
С.К. Серикбаева1*, Д.А. Тусупов1, М.А. Самбетбаева1,2, Г.С. Боранкулова3
1Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
2 БҒМ ҒК Ақпараттық және есептеуіш технологиялары институты, Нұр-Сұлтан, Қазақстан
3М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті, Тараз, Қазақстан
https://doi.org/10.51488/1680-080X/2021.4-07
Аңдатпа. Мақала ғылыми-білім беру қызметін қолдайтын таратылған ақпараттық жүйелердің ашық семантикалық кеңістікте интеграцияланатын ақпараттық жүйелерді құру үшін модельдер, әдістер жасау технологиясын әзірлеуге арналған. Жүйені құрудың мақсаты зерттеуші-ғалымдардың ақпараттық қажеттілігінің екі типін қанағаттандыру болып табылады: қажетті ғылыми ақпарат көздері туралы ақпаратқа қажеттілік және ең қажетті ғылыми ақпаратқа қажеттілік. Концептуальді модельді өңдеу DELOS DLRM және OAIS RM модельдеріне негізделген.
Түйін сөздер: таратылған ақпараттық жүйелер, концептуальды модель, интеграция, онтология, метадеректерді алу, мәліметтер қоры, Z39.50, LDAP, OAI-PMH.